Petrol, doğada bulunan hidrokarbon karışımı bir maddedir. Katı, sıvı ve gaz şeklinde bulunan hidrokarbonların bir araya gelmesiyle oluşan bu değerli kaynak, enerji sektörü başta olmak üzere birçok alanda kullanılmaktadır. Latince “petro” (kaya) ve “oleum” (yağ) kelimelerinin birleşiminden meydana gelen petrol, milyonlarca yıl süren jeolojik dönüşümler sonucunda oluşur. Ancak çıkarılması ve işlenmesi oldukça zorlu ve maliyetli bir süreçtir.
Petrolün İçeriği ve Özellikleri
Petrolün içerisindeki elementlerin yüzdesel dağılımı şu şekildedir:
- Karbon: %84
- Hidrojen: %12
- Oksijen: %1
- Kükürt: Çok düşük miktarda
Kükürt, petrol çeşitlerinin sınıflandırılmasında önemli bir rol oynar. Kükürt oranı ne kadar düşükse, saflaştırma işlemi de o kadar kolaylaşır.
Petrolün Oluşumu
Petrol, milyonlarca yıllık bir süreç sonunda oluşur. Deniz yatağında ve kayalıklarda biriken yağlı yapıda akışkan maddeler, zamanla başkalaşarak petrole dönüşür. Deniz petrolü, denizlerde yaşayan algler ve zooplanktonlar gibi canlıların fosilleşmesi ve tortul kayalar altında yoğun ısı ve basınca maruz kalmasıyla ortaya çıkar.
Tarihsel Kullanımı
Petrolün rafine edilmeden ham haliyle ilk kez M.Ö. 1. yüzyılda Çin’de kullanıldığı bilinmektedir. Bunun öncesinde de petrol ürünlerinin kullanımı çok daha eskiye dayanmaktadır. Örneğin, tarihçi Herodot, Babil’in yapımında asfalt kullanıldığını kaydetmiştir.
Petrol Çıkarma Süreci
Petrol, sistemli bir plan ve gelişmiş teknoloji ile çıkarılır. Süreç şu adımları içerir:
- Keşif: Petrol yataklarının tespit edilmesi için detaylı bir keşif süreci başlar. Jeofiziksel taramalar, sismik ve gravite çalışmaları gibi yöntemler kullanılır.
- Sondaj: Petrol yatağı tespit edildikten sonra sondaj kulesi ile sıvı, gaz ve kum numuneleri alınır. Sondaj işleminden sonra açılan kuyu tamamlanır.
- Çıkarma: Petrolü çıkarmak için pompalar ya da basınçlı gazlar kullanılır. Böylece yer altındaki petrol yüzeye çıkarılır.
Petrolün İşlenmesi
Yeryüzüne çıkarılan petrol, maliyetli bir prosedürle işlenir. Petrol rafinerisine nakledilen petrolün işlenme süreci şu adımları takip eder:
- Fiziksel ve Mekanik İşlemler: Damıtma, ısıtma, soğutma, çöktürme gibi işlemler yapılır.
- Kimyasal İşlemler: Parçalama, reforming, izomerizasyon gibi uygulamalar gerçekleştirilir.
- İstenmeyen Maddelerin Ayrışması: Ara ve son ürünlerde istenmeyen maddeler çeşitli tekniklerle petrolden arındırılır.
Petrol Ürünlerinin Kullanım Alanları
Petrol ürünleri, enerji sektörü başta olmak üzere birçok sektörde temel malzemeleri oluşturur. Sektörlere göre sınıflandırmak gerekirse:
- Enerji Sektörü: Benzin, LPG, motorin, mazot, doğalgaz, jet yakıtı
- İnşaat: Asfalt, boya, yapıştırıcı
- Tarım: Gübre ve ilaç ham maddesi
- Kimya: Plastik, kauçuk, ilaç, boya
- Taşımacılık: Benzin, jet yakıtı, mazot
- Temizlik: Amonyak, sterilizasyon sıvıları
- Giyim ve Tekstil: Kauçuk, gore-tex, naylon
Petrol, günümüzde hayatın birçok alanında vazgeçilmez bir kaynak olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğal hazine, insanlık için büyük bir değer taşımaktadır.
